قیمت ها در آستانه ی عید سعید فطر بصورت سرسام آوری بلند رفته است و باعث شده است بسیاری از خانواده ها و شهروندان کابل، با مشکلات بیشتری دچار شوند.
قمیت اجناس و مواد اولیه در شهر کابل همه ساله در ماه مبارک رمضان و در آستانه عید سعید فطر افزایش می یابد، گفته می شود امسال در آستانه عید فطر قیمت میوه خشک و انواع شیرینی ها بیش از هجده درصد افزایش داشته است. وقتی از دوکان داران دلیل افزایش قیمت ها پرسیده شود، دلایل گوناگونی را برای این کارشان ذکر می کنند.
افزایش نرخ دالر
عدم ثبات نرخ پول افغانی در برابر ارزهای خارجی، یکی از دلایل افزایش قیمت ها گفته می شود. این روزها نرخ دالر در برابر پول افغانی افزایش بی سابقه ی داشته است و دوکان داران می گویند که آنها اجناس را از تاجران برزگ به دالر خریداری می کنند و وقتی نرخ دالر افزایش پیدا کند، بصورت طبیعی قیمت اجناس و مواد اولیه نیز افزایش می یابد.
از زمان بحران انتخابات و روی کار آمدن حکومت وحدت ملی، پول افغانی وضعیت با ثباتی نداشته است و همواره در برابر ارزهای خارجی سقوط کرده است. کاهش نرخ افغانی در برابر اسعار خارجی با انتقادات زیادی از سوی تاجران مواجه شد اما حکومت هنوز هم نتوانسته است ثبات بازار پولی کشور را تامین بکند و قیمت ارزهای خارجی در برابر پول افغانی را کنترول کند.
افزایش نرخ دالر در برابر پول افغانی حتی در زندگی یک شهروند عادی کشور تاثیر می گذارد و باعث می شود که این شهروند در آستانه عید سعید فطر، برای خرید عیدی با مشکلات فراوان اقتصادی مواجه شود و تحت فشار مضاعف اقتصادی قرار گیرد. رسم و عنعنات عیدی بسیاری از مردم فقیر را در آستانه ی عید مجبور می کنند که برای روزهای عید آمادگی پذیرایی از مهمانان شان را بگیرند، اما افزایش قیمت مواد اولیه و میوه های خشک، آنها را در وضعیت دشوار تری قرار می دهد و رنج بیشتری را به آنها تحمیل می کند.
عدم نظارت دولت
کنترول قیمت ها در بازارهای شهر یکی از وظایف اصلی شهرداری کابل است، اما دیده می شود هیچ گونه کنترولی بر اجناس و مواد اولیه از سوی شهرداری کابل وجود ندارد. قیمت اجناس و مواد اولیه در جاهای مختلف شهر متفاوت است و حتی دو دوکان پهلوی هم یک جنس را به یک قیمت نمی فروشند و قیمت های شان متفاوت است.
عدم کنترول دولت بر بازار باعث شده است که دوکان داران آزادانه اجناس شان را قیمت گذاری بکنند و به هر اندازه که توانستند برای مشتریان به فروش برسانند. شاید همه ی ما شاهد بوده باشیم که یک دوکاندار یک جنس را دو برابر قیمت اصلی اش در مرحله اول قیمت گذاری کرده است و بعد از گفتگوی زیاد و چانه زنی بسیار با مشتری، به نصف قیمت اولی جنس را به فروش می رساند و مشتری بازهم متوجه می شود که نظر به قیمت اصلی بازار گران تر خرید کرده است.
اینگونه رویکرد در بازار باعث یک نوع هرج و مرج شده است و به دور از نظارت دولت، دوکان داران خود را آزاد فکر می کنند و تلاش می کنند تا به بلندترین نرخ ممکن اجناس شان را بالای مشتریان به فروش برسانند و سود و بهره ی بیشتری کسب کنند.
گفته می شود بخشی از مشکل افزایش قیمت ها به سیاست کلان اقتصادی کشور بر می گردد. افغانستان نزدیک به یک و نیم دهه است که سیستم اقتصادی بازار آزاد را تجربه می کند. این سیستم بر اساس رقابت آزاد میان تاجران و سرمایه گزاران استوار است و حکومت کنترول بر بازار اقتصادی ندارد. اقتصاد بازار آزاد هم یک بهانه در دست مسئولین شهرداری برای عدم نظارت از قیمت اجناس در بازار داده است و هم یک زمینه سوء استفاده را برای تاجران فراهم کرده است. سیستم اقتصادی بازار آزاد بیشتر از اینکه رقابت آزاد و سالم برای رشد وضعیت اقتصادی کشور را بوجود بیاورد، نوعی هرج و مرج را بر بازار کشور حاکم کرده است و حتی سرمایه گزاران و نهادهای اقتصادی نیز نمی توانند بازار پر هرج و مرج کشور را کنترول کنند و از افزایش ناعادلانه قیمت ها جلوگیری به عمل آورند.
افزایش قیمت ها در آستانه عید فطر تاثیرات ناگواری بر زندگی بسیاری از شهروندان کشور می گذارد. با توجه به وخامت وضعیت اقتصادی کشور و افزایش نرخ بیکاری، بسیاری از مردم با مشکلات زیادی اقتصادی مواجه هستند و با فقر دست و پنجه نرم می کنند، اما از سوی دیگر هم مجبور می شوند که مصارف روزهای عید را تهیه بکنند و زیر بار قرض رفتن و فشار بیشتر اقتصادی را قبول کنند.
فرهنگ اسلامی چه می گوید؟
مردم ما همواره به مسلمان بودن افتخار می کنند، اما به سادگی از دستوارات اسلامی سرپیچی می کنند و در جای که پای منافع شان در میان باشد، اسلام و دستورات اسلامی را نادیده می گیرند. در فرهنگ اسلامی همواره مسلمانان به کمک و دستگیری از فقرا تشویق و ترغیب شده است. در فلسفه ی اسلامی یکی از حکمت های ماه رمضان آگاه شدن از حال فقرا و افراد بی بضاعت جامعه است، مسلمانان در این ماه با آگاه شدن از مشکلات فقرا، باید در تلاش از بی بردن فقر در جامعه باشند و تلاش کنند که به فقرا رسیدگی و کمک صورت گیرد. اما در جامعه ی افغانستان بسیاری از تاجران ما بجای اینکه در ماه رمضان به فقرا کمک و همکاری کنند و اندکی دردهای آنها را تسکین دهند، با افزایش قیمت اجناس و مواد خوارکه در این ماه و در آستانه عید فطر، باعث می شوند که آنها رمضان را به سختی سپری کنند و در روزهای عید هم نتوانند واقعا شاد باشند و به مشکلات زندگی نیندیشند.
در اکثر کشورهای اسلامی در ماه رمضان کنترول بر قیمت ها شدیدتر می شود و حتی تلاش صورت می گیرد که برخی مواد با قیمت های ارزان تری برای مردم عرضه گردد، اما در افغانستان قضیه بر عکس است و شاید تنها کشوری باشیم که در ماه رمضان و در آستانه ی روزهای عید قیمت ها افزایش سرسام آوری پیدا می کنند.
اگر اقتصاد بازار آزاد باعث شده است که دولت نتواند کنترول جدی بر قیمت ها داشته باشد، آیا اخلاق اسلامی و دستوارات دینی نمی تواند تاجران را از افزایش قیمت ها باز دارد؟ آیا لازم نیست تا با پیروی از دستورات دینی، آنها در این ماه سودی کمتری بر اجناس شان وضع کنند و قیمت اجناس و مواد خواراکه را پایین بیاورند تا افراد فقیر نیز بتوانند مواد خواراکه مورد ضرورت شان را تهیه بکنند؟
با توجه به شرایط شکننده اقتصادی کشور و وضعیت بد اقتصادی خانواده ها، لازم است تا تاجران و اتحادیه های صنفی، با پیروی از دستورات دینی و اخلاقی، از افزایش قیمت ها در بازار جلوگیری کنند و فقرا و مستمندان را با مشکلات بیشتری در آستانه ی عید سعید فطر روبرو نسازند و بجای آن با آنها همکاری کنند تا اندکی از مشکلات شان کاسته شود و آنها نیز بتوانند در کنار خانواده های شان روزهای عید را با خوشی سپری کنند.