تکفیری های داعش در راستای طرح اعلام ولایت خراسان خود و این که
نشان دهند این طرح تا چه میزان از جدیت برخوردار است، حافظ سعید خان فرمانده سابق
تحریک طالبان پاکستان را به عنوان والی خود در ولایت خراسان منصوب نمودند. براساس
گزارشات موجود، تکفیری های داعش ملاعبدالرئوف خادم (Mullah Abdul Rauf Khadim)،
زندانی گوانتانامو و فرمانده سابق طالبان در جنوب افغانستان را به عنوان معاون حافظ
سعید خان برگزیدند.
بنابر گزارشات موجود، افراط گرایی در جامعه پاکستان به صورت
روز افزون ادامه دارد و این امر فرصت را برای رشد تکفیری های داعش در کشور همسایه
غربی هند فراهم می آورد. در هر حال بعد از گذشت یک سال و چند ماه از تهدید تکفیری
های داعش، ادعای حضور آنان در پاکستان تا حدی منتفی بوده که این امر به نوبه خود می
تواند تسکین بزرگی برای سایر کشورهای منطقه جنوب آسیا باشد.
حال سوالی که مطرح
می شود این است که واقعا چرا در کشوری همچون پاکستان که به حمایت از افراط گرایان
بدنام بوده و حامی اندیشه مبارزات مسلحانه و تفسیری رادیکال از اسلام است تکفیری
های داعش تاکنون نتوانسته اند اقدام قابل توجهی در این کشور صورت دهند؟ در پاسخ
بایستی اذعان داشت عوامل متعددی وجود دارد که سبب گردیده تا داعش نتواند رویای
گسترش شبکه خود را در جمهوری اسلامی پاکستان تحقق بخشد که برخی از عمده دلایل آن به
شرح ذیل می باشد:
1/ ایدئولوژی غیرمنعطف داعش (اصرار بر خلافت خلیفه واحد،
ابوبکر بغدادی)
یکی از بزرگترین مشکلات تکفیری های داعش این است که مصرانه سعی
دارند تا بیعت مردم و گروه ها را برای شخص ابوبکر البغدادی کسب نمایند تا نیروها در
نقاط مختلف جهان وی را به عنوان امیرالمومنین و خلیفه مسلمین شناسایی نمایند. داعش
اعتقاد دارد گروه های مختلف اسلامی که در سراسر جهان برای حاکمیت شریعت اسلام می
جنگند بایستی بدون قید و شرط با بغدادی بیعت نمایند. در هر حال این نوع تفکر داعش
مورد قبول بسیاری از مسلمانان و گروه های افراطی به ویژه در پاکستان نیست. گروه های
افراطی در پاکستان به دلایل مختلفی پا به عرصه نبرد گذاشته اند و هرکدام از آن ها
جاه طلبی ها و رویاهای خاص خود را دارند و حاضر نیستند تا به عنوان زیرشاخه ی
سازمان دیگری نظیر داعش عمل نمایند. نکته مهم دیگری که نمی توان از نظر دور داشت آن
که اغلب عاملان افراط گرایی در پاکستان به ویژه لشکر طیبه و جیش محمد از سوی ارتش
این کشور حمایت می شوند و پاکستان به آن ها به چشم ابزار راهبردی خود علیه هند می
نگرد. پس اگر داعش موفق به گسترش حضور و نفوذ خود در پاکستان شود به خطر مهمی برای
حاکمیت ارتش در این کشور مبدل خواهد شد و از سویی با نظر به تعریف داعش از حاکمیت
اسلام، حکومت پاکستان، نظامی مرتد شناخته می شود. از آنجا که ارتش پاکستان خطر داعش
را به خوبی درک نموده است پس با دقت به رصد فعالیت های آنان پرداخته و اجازه تحرک
به این سازمان را نخواهد داد.
2/ فقدان حمایت دولتی داعش از سوی پاکستان و
آمریکا در منطقه
برخی از تحلیلگران کشور پاکستان، همواره نگرانی خود را از
گسترش شاخه خراسان داعش در پاکستان اعلام نموده اند و معتقدند این سازمان نیز مانند
طالبان می تواند با سوء استفاده از مذهب، جوانان را جذب خود نموده و آماده میدان
نبرد نماید ولی از طرفی کارشناسان راهبردی اظهار می دارند گسترش طالبان در پاکستان
بدین جهت بود که آنان در ابتدا بر مبنای اندیشه های مورد پسند عامه مردم (مبارزه با
هجوم شوروی سابق به افغانستان) عمل نمودند. هر دو کشور پاکستان و ایالات متحده
آمریکا حمایت های لازم را از طالبان صورت دادند. در حقیقت این دو کشور از به وجود
آورندگان طالبان به شمار می روند که بعدها مسئولین دولتی در اسلام آباد و واشنگتن
به صورت رسمی آنان را مجاهدین خطاب نمودند. اما در رابطه با موضوع داعش بایستی
اذعان داشت که تکفیری ها به دلایل مختلف از سوی آمریکا و پاکستان مورد غضب قرار
دارند و همین عدم حمایت دولتی سبب گردیده تا گسترش و نفوذ داعش در پاکستان سرعت
بسیاری کندی داشته باشد.
3/ چالش های جغرافیایی
در حال حاضر، داعش نقاطی از
عراق و سوریه را در اختیار دارد. گستره جغرافیایی داعش با موفقیت عملیات نظامی
آمریکا و روسیه به شدت کاهش یافت. پس بنابراین اگر داعشی ها در اوج تصرف جغرافیایی
خود نیز باشند، در گسترش حوزه عملیاتی خود به خارج از سوریه موفق نخواهند
بود.
اگر نیروهای داعشی کار را در پاکستان به نبرد فیزیکی بکشانند، با مشکلات
عدیده ای مواجه خواهند شد چرا که از مقر اصلی خود در عراق سوریه فاصله زیادی دارند.
اگر مبارزین داعش و همگرایان آنان بخواهند به طمع کنترل بر پاکستان وارد این کشور
شوند نیازمند گذرنامه و ویزای معتبر حتی در کشورهای ترکیه و ایران دارند که با وجود
جمهوری اسلامی ایران این امر اتفاق ساده ای نخواهد بود.
اما طالبان به دو دلیل
می توانند این کار را انجام دهند. اول این که حاکمیت پاکستان به چشم ابزار راهبردی
به طالبان می نگرد. در حقیقت مفهوم سازی نیروهای مجاهد از سوی افسر نظامی مورد
اعتماد نخست وزیر وقت پاکستان بی نظیر بوتو، ژنرال نصیرالله بابر ایجاد شد. واقعیت
این است که پاکستان آخرین کشوری بود که از مشروع دانستن دولت طالبان به رهبری
ملاعمر عقب نشینی نمود. همه این ها در حالیست که داعش از چنین نحوه رفتاری برخوردار
نیست. دومین دلیل آن که مرز میان پاکستان و افغانستان بسیار پر منفذ بوده و نیروهای
طالبان به راحتی می توانند به پاکستان نفوذ نمایند و حتی تاریخ نشان می دهد که
پشتون های افغانستان با پاکستان در ارتباط بوده و طالبان را در رفت و آمد به
پاکستان کمک می نمایند.
4/ دلسردی در میان همگرایان اندیشه افراط
گرایی
پژوهشگران موضوع پاکستان اعتقاد دارند یکی از دلایل عمده ای که داعش نمی
تواند عوامل افراط گرا را در جامعه پاکستان جذب خود نماید، دلسردی این نیروها به
ویژه از جنگ های بی پایان نظیر آنچه در افغانستان به وقوع پیوست می باشد. برای مثال
افراط گرایان انتظار داشتند تا با به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان در اوایل قرن
21، افغانستانی را مشاهده کنند که پیرو اسلام به اصطلاح ناب آنان می باشد اما سقوط
طالبان و کنار زده شدن آنان از عرصه قدرت در افغانستان، روحیه نیروهای افراطی که از
شور و حرارات بیشتری برخوردار بودند را نیز تضعیف نمود. حس ناامیدی به تدریج ولی
قطعا در میان افراط گرایان افزایش یافته و بدنه آن را در برگرفته است.
5/ عملیات
ضرب عضب
گزارشات مبنی بر موفقیت عملیات ضرب عضب بر تضعیف هرچه بیشتر روحیه
عوامل افراط گرا در پاکستان تاثیرگذار بود. عملیات ضرب عضب در 15 ژوئن 2014 در
وزیرستان شمالی واقع در مرز پاکستان و افغانستان آغاز شد. براساس گزارشات رسانه های
خبری پاکستان و با فرض اعتماد به صحت آن ها، عملیات ضرب عضب با موفقیت، گروه های
شبه نظامی که پاکستان را به چالش کشانده بودند، مورد هدف قرار داد. کارشناسان مسائل
راهبردی منطقه معتقدند در عملیات ضرب عضب که مناطقی از دو کشور را درگیر خود نمود،
حاکمیت پاکستان عامدانه چشم خود را بر گروه های شبه نظامی که مشغول عملیات علیه
منافع هند بودند، بسته است. در هر حال این عملیات سبب گردید عاملان افراط گرایی
مجبور شوند تا در پی بیعت با تکفیری هایِ داعشِ مورد غضب ارتش پاکستان
نروند.
چالش های پیش رو
این بدان معنی نیست که تکفیری های داعش به هیچ عنوان
در پاکستان حضور ندارند. اگرچه داعشی ها نتوانسته اند تاکنون به صورت سازمان یافته
ای در پاکستان عمل نمایند ولی با این وجود موفق شده اند حمایت برخی گروه ها را که
عمدتا به صورت چریکی عمل می نمایند به خود جلب نمایند. کارشناسان مسائل راهبردی بر
این نظرند که نیروهای داعش سعی دارند تا در دانشگاه ها و مدارس مذهبی در شهرهای مهم
پاکستان نفوذ نمایند و به این موضوع اشاره می کنند که نیروهای وابسته به داعش در
حملات اخیر به محله مسیحیان در لاهور که 72 کشته برجای گذاشت، مشارکت داشتند.
براساس گزارش ساندِی اکسپرس چاپ لندن، تحقیقات به عمل آمده از سوی نیروهای
امنیتی پاکستان در سال 2015، نشان می دهد حلقه ای از مسئولین دولتی این کشور به جمع
آوری اطلاعات برای داعش در راستای جنگ مقدس با غرب مبادرت ورزیده اند. این گزارش می
افزاید این مسئولین از حضور تکفیری های داعش در ایالات سند و خیبرپختونخوا مطلع
بوده اند.
کارشناسان حوزه امنیت براین باورند که تعداد همگرایان داعش در پاکستان
اندک می باشد ولی در هر صورت همین مقدار نیز ضرورت رصد قوی تر ارتش پاکستان و
نیروهای امنیتی این کشور بر گروه ها به ویژه در مدارس مذهبی و مساجد را می
طلبد.